Het werk van dansers, filmmakers en acteurs houdt niet op bij de Nederlandse grens. Zeker niet in een digitale wereld. Dus alleen daarom al is lidmaatschap van de internationale federatie van vakverenigingen (FIA) nuttig. Wat heeft de Kunstenbond aan de FIA en wat hebben onze leden eraan?
Een gesprek met voorzitter Jurre Schreuder en belangenbehartiger Caspar de Kiefte.
Tekst: Merijn van Grieken
“Ik durf te stellen dat er zonder de FIA geen Kunstenbond zou zijn geweest”, zegt Jurre over het ontstaan van de Kunstenbond. “Kunst bestaat door de eigengereidheid en eigenwijsheid van individuele kunstenaars. Voorbeelden uit het buitenland lieten ons destijds duidelijk zien dat een eigen kunstenaarsbond nodig is voor een sterke positie. In een groter geheel verdwijn je. Een sterke herkenbare vakbond is essentieel voor een goede gezonde cultuursector.”
Meer dan honderd vakbonden uit zo’n honderd landen die operazangers, dansers, circusartiesten, stagemanagers, regisseurs en televisiemakers vertegenwoordigen vormen samen de FIA. De federatie met het hoofdkantoor in Brussel werd in de jaren ’50 opgericht door de vakbonden in Engeland en Frankrijk vanuit het besef dat een krachtenbundeling nodig is om samen sterk te staan. Het werk stopt immers niet bij de landsgrenzen.
Professionalisering
Namens de Kunstenbond wonen Jurre en Caspar de Europese en wereldwijde bijeenkomsten van de FIA bij. Intensieve bijeenkomsten met dagenlange overleggen die ‘vooral heel inspirerend zijn’. Caspar: “De FIA helpt ons om bij de professionalisering van ons beleid. We delen informatie, brengen kennis in en halen kennis op. Hoe tackelen vakorganisaties uit andere landen bijvoorbeeld problemen die wij ook ervaren? Daar hebben we voordeel bij; soms kunnen we de richtlijnen of een aanpak rechtstreeks overnemen.”
Dankzij de FIA heeft de Kunstenbond ook een duidelijke stem in Brussel en invloed op de lobby. Dat is belangrijk aangezien veel nationale wetgeving wordt beïnvloed door EU-regels. En de bonden pakken via projecten gezamenlijk issues op, zoals concrete handboeken, richtlijnen en flyers en nuttige informatie die de bonden kunnen doorzetten naar hun leden. “De FIA is als familie: waar ter wereld je ook actief bent, je helpt elkaar”, zegt Jurre.
Serieuze gesprekspartner
Voorbeelden waarin de Kunstenbond met de FIA optrekt zijn bijvoorbeeld veiligheid op de werkvloer, #metoo, naburig recht (van uitvoering), projecten voor het verbeteren van de positie van vrouwelijke acteurs en het beeld dat van vrouwen op televisie en bioscopen wordt getoond, het verbeteren van de zichtbaarheid van diversiteit, maar ook sociale zekerheid, pensioenen, ziektegeld en de digitale markt.
En ook auteursrechten, die door platforms als Netflix, YouTube en Facebook steeds ingewikkelder zijn geworden. Zo mag content niet zomaar gedeeld worden zonder dat de maker compensatie krijgt. “Nederland is te klein om dat voor elkaar te krijgen; dat moet Europees of internationaal geregeld worden. De FIA is voor Netflix wel een serieuze gesprekspartner; het vertegenwoordigt meteen een hele grote club waar je wel naar moet luisteren.”
Meer werkgelegenheid
De FIA heeft ook gesprekken met Netflix over de regeling dat twintig procent van het aanbod op Netflix moet komen uit landen van Netflix-abonnees. Dat betekent dat er meer Europese series moeten worden gemaakt’ ook in Nederland. Meer werkgelegenheid dus. En zo hebben de FIA vakbonden door deze samenwerking ook kunnen afdwingen dat er voor de opnames van Lord of the Rings in Nieuw-Zeeland geen goedkope krachten uit India mochten worden ingevlogen. De serie moest met lokale medewerkers worden gemaakt. Een manier om producties voor kleine landen te behouden.”
Zo heeft de Kunstenbond dankzij informatie van Engeland en Denemarken, ook aangesloten bij de FIA, politici kunnen overtuigen van een te strenge regelgeving voor minimumtarieven voor ZZP’ers. “Omdat wij via de FIA wisten dat het in andere landen soepeler aan toeging, is het ons na jaren gelukt om de regels te versoepelen”, vertelt Caspar.
Positie van podiumkunstenaars verbeteren
Als het gaat om de bescherming van mensen in de uitvoerende kunstensector doet Nederland het slechter dan andere landen, weten Jurre en Caspar. Nederland heeft veel meer zzp’ers dan in andere landen met alle onzekerheid die erbij komt kijken. “Door het lidmaatschap van de FIA zien we hoe het anders kan en kunnen we de positie van podiumkunstenaars verbeteren”, zegt Jurre.
Zo zijn podiumkunstenaars in Duitsland in vaste dienst. Een tijdelijk dienstverband of zzp-schap is bijna niet mogelijk. In Estland krijg je als afgestudeerd acteur een contract voor een bepaalde periode waarin je niet ontslagen mag worden. “Veel Nederlandse acteurs willen best een paar jaartjes in dienst. Met dit soort voorbeelden kunnen we gesprekken aangaan om te kijken hoe we hier in onze sector tot meer zekerheid kunnen komen.”
Wereldwijde betere positie
Heel concreet resultaat van het lidmaatschap van de FIA is de komst van danspaspoort, een afspraak van alle Europese landen. Dansers kunnen als lid van de Kunstenbond waar dan ook in Europa bij problemen of vragen de desbetreffende vakbond van dat land bellen voor ondersteuning. “Omdat we contact hebben met alle landen en diverse organisaties, kunnen we heel gemakkelijk de vakbond benaderen. De FIA zorgt wereldwijd voor een betere positie van de kunstensector.”